Ankara Mem Arge tarafından düzenlenen söyleşide İnayet AYDIN hocamızı dinleme şansı buldum.Maşallah kendisi derya deniz,ondan dinlemek keyif vericiydi “etik” konusunu.
Aldığım notlar şöyle:
İnsan tutum ve davranışlarının iyi,kötü,doğru yanlış açısından değerlendirilme sürecidir etik.
Hayatımızda karar verirken ,eyleme geçerken iyi,kötü,doğru,yanlış ayrımı yapmak gerekir.
Etk br değerlendirme için ” iyi dediğin şey neden iyi?Bunu nasıl açıklıyorsun,değerlendiriyorsun?”,”Kötü dediğin şey neden kötü?Bunu nasıl açıklıyorsun,değerlendiriyorsun?” sorularına cevap vermek lazım.
İyiyi kötüyü ayırt etmek için değerler,ilkeler ve kurallar bütünlüğü
,doğruyu yanlışı ayırt etme süreci etik.
Daha iyi,daha doğru bir insan olma bunu karakterine dönüştürme önemli.Bu olay da kolay değildir.Etik gelişimini sürekli sağlamak gerekir.
Bazı kör noktalarımızı fark etmemiz önemli.
“Hiçbir yağmur tanesi kendini selden sorumlu tutmaz.”
diye bir söz var ama selde katkımız olduğun gerçeği de var.
Etik değerlendirme için
etik bilgisi,kavram bilgisi,değer bilgisi gerekli.
Neden ahlak değil de etik diyoruz?
Farklı ahlak kabuller var o yüzden etik bizi ortak alanda buluşturur.
Kişisel ahlaki değerler kamusal alandaki gerekliliklerle çatışabilir.
Ahlakın üzerinde söz söyleyen ETİK.(evrensel olarak)
Kamusal alanda belli ilkeler olmalı mesleki etik için.
DAHA İYİYE GİTMEK İÇİN KİŞİSEL OLARAK İYİ OLMADIĞIMIZI KABUL ETMELİYİZ.
KONUŞULAN DEĞİL ,YAŞANILANDIR ÖNEMLİ OLAN.
Arada aynaya bakıp “İnsan mıyım?” diye sormalı.Davranışlarımızı incelememiz gerekli.
Etiğe dair sorular
1.İyi bir yaşam nasıl olmalı?
2.Hepimiz için iyi bir yaşam nasıl olmalı?
3.Ben nasıl yaşamalıyım etik bir yaşam için?
4.Bir ikilemle karşılaştığımda yapmam gereken doğru şey nedir?
Nerelerden kılavuz alarak bu soruyu cevapladım?
ETİK KILAVUZLUK YAPAR.
Bir şey nasıl iyi,nasıl doğru kabul ederiz?
Faydacılık teorisi
Doğru olması için maksimum sayıda kişiye maksimum fayda sağlaması gerekir.
Ödev etiği
Niyet önemli.
Karakter etiği
Her kişi kendine yakışanı yapmalı.
İlkeler ne olmalı?
1.Öncelikle kimseye zarar verme.
*akademik zarar
*psikoloik zarar
*fiziksel zarar
2.Faydalı ol.
Eylemden önce şu üç soruyu kendine sor:
1.Niyetin etik mi?
2.Eylemin etik mi?
3.Bu eylemin doğuracağı sonuç etik mi?
Eylemi ilgilendiren her türlü yargı karar.
Etik karar verme için
Etik duyarlılık-farkındalık
Etik dışı durumları fark etmek(ayrımcılık ve etik bilgisi lazım bunun için)
Etik muhakeme problem durumunda sorgulamadan en iyi şekilde çıkmak
Etik bağlılık etk olanı seçmek
Etk kararlılık
Test edilmedikçe kimse dürüst değildir.Test ediliriz hayat boyu.
KILAVUZLARIMIZ NELER?
*DEĞERLER
Değerler yarışır.Hangi değeri neden koruduğumuz önemli.
araç değerler
amaç değerler
ÖĞRETMENE SORU:MESLEĞİNİZ ARAÇ DEĞER Mİ AMAÇ DEĞER Mİ?
Eylem ve kararlarımızın araç mı amaç mı olduğu önemli.
*İLKELER
Eylemlerimizi yönlendiren temel düşünceler
Aynı nedenle aynı şeyleri yapmak esas.
*KURALLAR
İlkelere uygun eylem yolları
Kurallar belirsizliği azaltır,öngörülebilirliği artırır.Kurallar bazen sınır bilmeyenlere sınır koyar.Kurallar yapmamamız gereken konularda güçlü kişiler bile istese, somut bir gerekçedir,kalkandır.
İLKELER DEĞERLERE KURALLAR DA İLKELERE BAĞLI OLMALI.
STANDART
Standarda uygun değilse etik sınırları ihlal edilebilir.
ETİK-YASA
Bir uygulama
hem etik hem yasal olabilir
etik olabilir yasal olmayabilir
etik olmayabilir yasal olabilir
hem etik değil hem yasal değil.
YASA-ETİK BÜTÜNLEŞMESİ LAZIM.
EĞİTİMDE ETİK
AMAÇ
Hangi amaçla eğitim yaparız?İnsanı yüceltmek için
İÇERİK
Ne öğreteceğiz?
YÖNTEM
Yöntemler ne kadar etik?
DEĞERLENDİRME
Kazanan kaybeden değil kazananlar olmalı.
ÖĞRETMEN ETİĞİ
Öğretmen model olarak etik kuralları öğretir.
Okul teorik konuların değil etik durumların da öğrenildiği yerdir.
Öğretmen doğru şeyi fark eden,doğru şeyi yapan ve doğru şeyi karakter haline getiren öğrenciler yetiştirmeli.
Okul eşitleyici olmalı.Ailenin veremediğini veren yer olmalı.
KAMU GÖREVLİLERİ ETİK İLKELERİ-ÖNEMLİ-
EĞİTİMCİLERE YÖNELİK MESLEK ETİĞİ İLKELERİ-ÖNEMLİ-
Eğitim bir kamu hizmetidir.
Kamu zamanı,gücü ,yetkisi ,kaynağı gibi emanetler öğretmen doğru kullanmalı.
Bazı ülkelerde etiğe karşı gelindiğinde yaptırımlar olabiliyor.
DÜNYADA ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR
1.Öğrencilere özel ders vermek(performansı ve sadakati bozar)
Ayışığı sendromu bak!!!!
2.Mazeretsiz devamsızlık ve öğretim zamanının etkili kullanılmaması
ÖĞRETİM ZAMANI KUTSALDIR.
3.Öğrenci ayrımcılığı
4.Şişirilen notlar
5.Hediye alma (borçlu hissettirir)
6.Öğrenci görüntü ve videolarının öğretmenin kişisel hesabında sosyal medyada yayınlanması
ÖĞRETMENİN öğrenci-meslektaş-veli ve topluma karşı etik yükümlülükleri var.
HAK VE SORUMLULUK DENGESİ
Öğretmen idareci ve veli arasında karşılılık söz konusu.
YÖNETİM ETİĞİ
Eylem ve kararlar dünyası yönetimdir.
Bu eylem ve kararların etik çerçevede yürütülmesi lazım.
Yetki ve yeterlilik arasındaki makas artarsa otoriteleşme artar.
Yönetici
Gücü doğru kullanmalı
Kendini geliştirmeli
Yetkiyi doğru kullanmalı
Adil davranmalı
*dağıtıcı adalet
*düzeltici adalet
*etkileşim adaleti
*prosedür adaleti
Eşit davranmalı
-aynı davranarak eşitleme
farklı davranarak eşitleme
İhtiyacı olana kolaylık sağlamak farklı davranarak eşitleme.
Liyakata göre göreve gelmeli
Ehliyet ve özen olmalı
Yetersiz kişiye çok yetki verirseniz karşı tarafa zulmeder.
Şeffaf olmalı
Dürüst olmalı
Doğru olmalı
Etik model olmalı
Sorumluluk sahibi olmalı
yöneticilik üstlenilen bir sorumluluk ,vazgeçilebilir.
Üstlendiği işi nitelik ve nicelik açısından en iyi şekilde yapması sorumluluktur.
CANININ İSTEDİĞİNİ DEĞİL,YAPMAN GEREKENİ YAPMAK SORUMLULUK.
Koçluk becerisi olmalı
Motive edebilmeli
iNSAN etik dışı davranış sergilediğinde bunu kolayca gerekçelendiriyor!!!
Sahte gereklilikler üretiyor.
*Gerektiği için yaptım
*Bu işin bir parçası
*Sonuçta herkese faydası olacak
*Kimse zarar görmeyecek
*Kimse görmez
Akvaryum teorisi bak!!!
Koridor sicili var herkesin.Kimin nerede ne yaptığını bir başkası görür.
*Herkes yapıyor ben yapmışım ne var
HERKESİN YAPTIĞI YANLIŞ DOĞRU OLMUYOR.
SİZ ÖĞRETMEN OLARAK OKULUNUZA İNSANI YÜCELTMEK ADINA NELER YAPABİLİRİZ,DİYE DÜŞÜNMELİSİNİZ.
BİR EYLEME KARAR VERMEDEN ŞU SORULARI SOR KENDİNE:
1.Bu doğru mu?
2.Bu adil mi?
3.Kamuoyu test yap
Yaptığın şey gazetede yayınlanırsa ne hissedersin?
4.Aile testi yap
Ailene bunu rahatlıkla söyleyebilir misin?
5.Zarar testi yap
Bundan birisi zarar görecek mi?
6.Evrensellik testi yap
Herkes senin gibi davranırsa ne olurdu?
7.Olay nasıl kokuyor?
8.Müfettiş testi yap
Bu işten sonra soruşturma geçirirsen ne hissedersin?
POZİTİF ayrımcılığın yapılacağı yerler var.Aynı davranarak eşitliği sağlar mıyız?Farklı davranarak eşitleme yapabiliriz ancak kayırmaya dönüşmeden.
ÖĞRETMEN ÖNCE KENDİ MESLEĞİNE SAYGI DUYMALI Kİ BAŞKALARI DA DUYSUN.
öĞRETMENLİK DÜZEYİ
1.Hayatta kalma seviyesi
2.Daha iyi nasıl öğretmen olabilirim kendine dönük seviye
3.Öğrencimde ne değişti ,neyi ne kadar yapabiliyor? öğrenciye dönük seviye
3.seviyeye gelmek lazım.
Liyakat için açık ilan,şartlara uyan herkesin başvurabilmesi ,objektif seçim,şeffaf atma süreci olmalı yoksa liyakattan bahsedemeyiz.
Etik yaptırımlar AYIPLAMA,DIŞLAMA,KINAMA
Bunu da meslektaşlar yapar.
DOĞRU ŞEY YAPMAK İÇİN YANLIŞ ZAMAN YOKTUR.
ETİK DIŞILIK VAR DİYE ETİĞİ UYGULAMAKTAN VAZGEÇMEMELİYİZ.
ETİĞİN BİR ÖDÜLÜ VARSA O DA ETİK.
HEPİMİZİN ETİK KÜLTÜRÜ OLUŞTURMAK GÖREVİ.
ROL MODEL OLALIM.
